Trądzik odwrócony (hidradenitis suppurativa) – wszystko, co musisz wiedzieć

1. Wprowadzenie – choroba, o której wciąż mówi się za mało

Trądzik odwrócony, czyli hidradenitis suppurativa (HS), to przewlekła, zapalna choroba skóry, która rozwija się podstępnie, przez lata, i często jest błędnie diagnozowana jako zwykły trądzik, wrastające włoski lub czyraki.W odróżnieniu od trądziku pospolitego, HS nie dotyczy twarzy, ale miejsc o szczególnym typie gruczołów potowych – apokrynowych – i charakteryzuje się nawracającymi, bolesnymi stanami zapalnymi głęboko w skórze.

To choroba o ogromnym obciążeniu fizycznym i psychicznym – ból, wysięk, blizny i ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu mogą całkowicie zmienić życie pacjenta. W skrajnych przypadkach choroba prowadzi do inwalidztwa dermatologicznego, kiedy chory nie jest w stanie wykonywać prostych czynności z powodu bólu i uszkodzeń skóry.

2. Czym dokładnie jest hidradenitis suppurativa?

HS jest chorobą mieszków włosowych – proces zaczyna się od ich zablokowania, co powoduje rozwój stanu zapalnego. Następnie może dojść do pęknięcia mieszka i rozlania się treści zapalnej do otaczających tkanek, co wywołuje reakcję układu odpornościowego i tworzenie bolesnych ropni.

Z czasem przewlekły stan zapalny prowadzi do:

• przetok skórnych – kanałów pod skórą łączących ropnie,

• bliznowacenia – włókniste zgrubienia, które deformują obszar skóry,

• utrwalonych zniekształceń skóry.

HS jest chorobą nawracającą – nawet po wygojeniu zmian, w tym samym miejscu lub obok mogą pojawić się nowe.

3. Skąd bierze się trądzik odwrócony?

Nauka nie zna jednej przyczyny, ale badania wskazują na złożoną kombinację czynników:

3.1. Podłoże genetyczne

• Występuje w rodzinach – około 1 na 3 pacjentów ma krewnego z HS.

• Mutacje w genach odpowiedzialnych za rozwój mieszków włosowych i regulację stanu zapalnego zwiększają ryzyko.

3.2. Dysregulacja układu odpornościowego

• Układ odpornościowy reaguje nadmiernie na uszkodzenia mieszka włosowego, wywołując burzę cytokin (TNF-α, IL-1β, IL-17), która napędza stan zapalny.

3.3. Czynniki hormonalne

• Choroba pojawia się po okresie dojrzewania, a objawy nasilają się u kobiet w fazie lutealnej cyklu.

• Może mieć związek z androgenami (hormonami „męskimi”, które obecne są też u kobiet).

3.4. Styl życia i czynniki środowiskowe

• Palenie tytoniu – nikotyna uszkadza funkcję mieszków włosowych i pogarsza stan zapalny.

• Otyłość i insulinooporność – mechaniczne tarcie skóry + przewlekły stan zapalny w organizmie.

• Dieta wysokoprzetworzona – cukry proste, tłuszcze trans, produkty mleczne mogą nasilać objawy.

• Stres przewlekły – zaburza równowagę hormonalną i immunologiczną.

• Ciepło, wilgoć i pot – środowisko sprzyjające rozwojowi bakterii.

4. Jak wyglądają zmiany w HS?

Najczęściej występują w miejscach, gdzie skóra ociera się o skórę:

• Pachy

• Pachwiny

• Pośladki

• Okolice odbytu i narządów płciowych

• Fałdy pod piersiami

• Brzuch (fałdy skórne u osób z otyłością)

Typowe zmiany:

• Guzki zapalne – bolesne, twarde, głęboko osadzone.

• Ropnie – wypełnione ropą, mogą pękać.

• Przetoki – kanały pod skórą łączące ogniska zapalne.

• Blizny przerosłe i zanikowe – trwałe uszkodzenia skóry.

5. Etapy choroby – skala Hurleya

1. Stadium I – pojedyncze lub mnogie ropnie, brak przetok i blizn.

2. Stadium II – nawracające ropnie, przetoki, bliznowacenie, ale zmiany ograniczone do określonego obszaru.

3. Stadium III – rozległe, połączone zmiany, liczne przetoki i blizny obejmujące całe okolice ciała.

6. Leczenie – od łagodzenia objawów po terapie biologiczne

HS nie da się całkowicie wyleczyć, ale można znacząco zmniejszyć częstotliwość i nasilenie nawrotów.

Metody leczenia obejmują:

• Leczenie miejscowe – kremy i maści z klindamycyną, retinoidami, nadtlenkiem benzoilu.

• Antybiotyki doustne – tetracykliny, klindamycyna z rifampicyną.

• Leki przeciwzapalne i biologiczne – np. adalimumab (Humira) blokujący TNF-α.

• Leczenie chirurgiczne – usunięcie przetok, wycięcie zmienionych tkanek.

• Laseroterapia – laser CO₂ lub Nd:YAG do niszczenia mieszków włosowych i redukcji zmian.

• Zmiany stylu życia – redukcja masy ciała, dieta przeciwzapalna, rzucenie palenia.

7. Dieta i styl życia – rola pacjenta w terapii

Coraz więcej badań wskazuje, że modyfikacja stylu życia potrafi wyraźnie zmniejszyć objawy:

• Dieta o niskim IG, ograniczenie glutenu i nabiału.

• Suplementacja cynku, witaminy D i kwasów omega-3.

• Regularny, delikatny ruch – np. pływanie zamiast intensywnego biegania.

• Bawełniana, przewiewna odzież minimalizująca tarcie.

8. Aspekt psychologiczny – niewidoczny wymiar choroby

Ból, wysięk, nieprzyjemny zapach i blizny mogą prowadzić do:

• Depresji i lęku społecznego

• Izolacji od życia towarzyskiego

• Problemy w relacjach intymnych

• Utraty pracy (w ciężkich stadiach)

Dlatego wsparcie psychologa i grup wsparcia jest elementem pełnej terapii.

9. Wczesna diagnoza ratuje skórę

Im wcześniej choroba zostanie rozpoznana, tym większe szanse na zahamowanie jej rozwoju.Pierwsze objawy często są bagatelizowane – warto udać się do dermatologa, jeśli:

• masz nawracające guzki/ropnie w tych samych miejscach,

• zmiany goją się długo i pozostawiają blizny,

• w rodzinie występował HS.

10. Podsumowanie – nadzieja dzięki nowoczesnej medycynie

Trądzik odwrócony to choroba przewlekła, ale dzięki połączeniu leczenia farmakologicznego, zabiegowego i zmian stylu życia można osiągnąć długie okresy remisji.

Dziś dostępne są skuteczne terapie biologiczne, które potrafią zatrzymać proces zapalny i znacząco poprawić jakość życia.